Introductie:
Informatie- en communicatietechnologieën (ICT), met name mobiele telefonie en internet, spelen nu een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van landen. Dit omdat ze een revolutie teweegbrengen in de economische uitwisselingen en de economische groei en vermindering van de armoede.
ICT wordt tegenwoordig als essentieel beschouwd om de ontwikkeling te versnellen en bij te dragen aan de opkomst van innovaties op verschillende gebieden zoals: gezondheid, landbouw, financiën, vervoer, handel, het beheer van overheidsdiensten, onderwijs, dienstverlening enz.
We horen vaak in de toespraken van staatshoofden of politici van ontwikkelde landen en in de media de noodzaak om Afrikaanse landen te helpen integreren in de “informatiemaatschappij”.
Maar hield deze laatste rekening met de sociale, economische en culturele realiteit van deze landen?
Volgens de definitie van UNESCO wordt onder ICT verstaan ”alle computerapparatuur en -systemen voor het opslaan, communiceren, verwerken en beheren van gegevens”.
De verspreiding van ICT op het continent, die dateert van eind jaren negentig, is de afgelopen jaren sterk versneld. Desondanks staat Afrika nog steeds onderaan de wereldranglijst op het gebied van de ontwikkeling van informatie- en communicatietechnologie (ICT) en het benutten van het potentieel ervan.
ICT als inhaalslag
Gezien de onderontwikkeling van het Afrikaanse continent kan internet een oplossing zijn voor de economische en sociale ontwikkeling van de landen ten zuiden van de Sahara.
De oplossingen die door de ICT worden geboden kunnen Afrika in staat stellen stappen over te slaan en zo de ontwikkelingsdoelen sneller te bereiken. Deze vooruitgang kan worden geïllustreerd door de telefonische betalings- en digitale betalingsverkeer die zich hebben ontwikkeld in een context van lage beschikbaarheid van banken maar die ook versnellers zijn. Mobiele betalingen maken bijvoorbeeld snellere en veiligere transacties op afstand mogelijk.
De ICT kan daarom de marginaliteit van het Afrikaanse continent helpen verminderen door de verspreiding van en de toegang tot internationale informatie te vergemakkelijken. Bovendien kan de ICT een belangrijke rol spelen in de strijd tegen armoede en uitsluiting.
De ontwikkeling van ICT in Afrika is echter onevenwichtig: In het algemeen zijn alleen de belangrijkste hoofdsteden met elkaar verbonden. De Afrikaanse plattelandswereld en de kleine steden in het binnenland zijn grotendeels behoeftig.
Deze gebieden herbergen echter niet alleen de meerderheid van de bevolking maar vormen ook de belangrijkste bron van inkomsten van het continent (landbouwproducten). Deze gebieden worden ook gekenmerkt door financiële, technologische en menselijke omstandigheden die ongunstig zijn voor de verspreiding van het internet (hoog analfabetisme, economische armoede, ontoereikende telecommunicatie-infrastructuur enz.).
Het aantal gebruikte apparaten
Tussen 2005 en 2015 is het aantal apparaten dat op het continent wordt gebruikt gestegen van 130 naar 900 miljoen. Van die 900 miljoen apparaten waren er minder dan 200 miljoen smartphones en de GSMA schatte dat dit aantal in 2020 500 miljoen zou moeten bedragen. Een groot deel van de gebruikers heeft meerdere telefoons en simkaarten.
Internetpenetratiegraad in Afrika
De penetratiegraad (aantal internetgebruikers per 100 inwoners), die de afgelopen vijf jaar sterk is gegroeid, wordt geschat op ongeveer 24% in 2016 voor het hele continent en op minder dan 20% voor Sub-Sahara Afrika, terwijl het wereldgemiddelde meer dan 45% bedraagt.
Volgens het Internet World Stats bedroeg de internetpenetratiegraad in Afrika 39,8% op 30 juni 2019 ofwel 525 miljoen gebruikers. Dit tegen een wereldwijd gemiddelde van 57,3%.
Volgens het rapport van de GSM Association (GSMA) 2018 over de Afrikaanse digitale economie hebben mobiele technologieën 7,1% bijgedragen aan het BBP van Sub-Sahara Afrika ofwel $ 110 miljard.
Een studie is uitgevoerd door MEDIANET Labs op de drie belangrijkste sociale media in Afrika: Facebook, Instagram en LinkedIn. De gegevens die in oktober 2018 zijn verzameld hebben betrekking op 53 Afrikaanse landen. Deze studie houdt rekening met het aantal, het geslacht en de leeftijdsverdeling van de Afrikaanse gebruikers van sociale netwerken.
Onderzoek naar Afrikaanse sociale media en het aantal mensen dat op deze sociale netwerken is aangesloten:
Afrika heeft een bevolking van 1.211.434.463. Het aantal inwoners dat is aangesloten is 453.328.534 of 37,4% van de totale Afrikaanse bevolking. Dit vertegenwoordigt 10,9% van de internetgebruikers in de wereld (4.156.932.140).
Deze dynamiek is echter niet overal op het continent gelijk. In Afrika ten zuiden van de Sahara varieert de penetratiegraad van mobiele telefonie sterk van land tot land.
In Niger en de Centraal-Afrikaanse Republiek bereikt het nog geen 25% en in Eritrea wordt het geschat op 9%. In Mauritius, Seychellen, Botswana en Zuid-Afrika is het bijna 70%.
Dit komt deels door een andere specificiteit van het Afrikaanse continent: meer dan de helft van de internetverbindingen verloopt via de mobiele telefoon in plaats van via een computer.
In Afrika ten zuiden van de Sahara is het daarom momenteel de mobiele telefoon die de digitale revolutie aandrijft. Het is een onmisbaar hulpmiddel in het dagelijks leven geworden en staat naast de basisbehoeften (elektriciteit en verbeterde sanitaire voorzieningen) waarvan de dekkingspercentages vergelijkbaar of zelfs lager zijn.
De mobiele telefoon, met zijn lage kosten, is op zijn beurt altijd en overal toegankelijk. Het vereist ook geen al te hoog niveau van geletterdheid en technisch meesterschap.
Uitdagingen om aan te gaan
Een van de beperkingen van de verspreiding van ICT in Afrika en de exploitatie van hun potentieel ligt in de late ontwikkeling van de infrastructuren die nog steeds ontoereikend zijn bekeken in het licht van de behoeften van de inwoners en de snelheid waarmee de vraag toeneemt.
Onder invloed van aanzienlijke investeringen van de Verenigde Staten en de belangrijkste telecommunicatieoperatoren die op het continent actief zijn, zoals de Europese Orange, de Indiase Airtel en de Zuid-Afrikaanse MTN en Vodacom, dekken de 2G- en 3G-netwerken de meest bevolkte gebieden op het continent. Veel plattelandsgebieden blijven echter achter bij gebruik van het net. 4G, dat snelle internettoegang biedt, boekt alleen vooruitgang in de grote steden.
Bovendien brengt de digitale revolutie, door haar snelheid en technische aard, risico’s met zich mee van ruimtelijke fragmentatie, met name tussen steden, platteland en sociaal. Dit alles gekoppeld aan leeftijd, geslacht, inkomensongelijkheid en/of opleidingsniveau.
Om dit te verhelpen kan het digitale pad niet worden gevolgd en vruchten afwerpen zonder aanzienlijke inspanningen op het gebied van onderwijs, opleiding en capaciteitsopbouw.
Door technologieën te vereenvoudigen, communicatiekosten te verlagen, stromen veilig te stellen en digitale diensten uit te breiden naar bijvoorbeeld sectoren als landbouw en veeteelt, zullen de verschillen waarschijnlijk ook kleiner worden.
Hoewel de uitdagingen van ontoereikende infrastructuur, isolatie van het platteland, energie en dure gegevens nog moeten worden overwonnen, kan niemand ontkennen dat het hele continent in een ongekend tempo digitaliseert.
De telefoon is inderdaad verhoudingsgewijs een grotere bron van uitgaven voor Afrikaanse huishoudens dan voor die in noordelijke landen. Naast het kopen en repareren, dragen de communicatiekosten bij aan de rekeningen. Hoewel de kosten voor verbinding met het internet vanaf een telefoon snel dalen, blijven ze in Afrika hoger dan waar dan ook.
